پایش کیفیت آب زیرزمینی در آبخوان دشت گنبد – گرگان طی سال های 1375 تا 1390

چکیده آب به عنوان اصلی ترین عنصر حیات بشر شناخته شده است و این امر ساکنین اغلب مناطق دنیا به-ویژه مناطق خشک را واداشته تا به دلیل کمبود بارندگی و عدم برخورداری از منابع آب های سطحی، همواره در پی کشف و بهره برداری از آب های زیرزمینی مناسب و با کیفیت باشند. بدین جهت مطالعات هیدروشیمی برای شناخت کیفیت شیمیایی آب از اهمیت بسزایی برخوردار گشته است. در مطالعه حاضر، وضعیت کیفی آب زیرزمینی دشت گنبد – گرگان در سال های 1375، 1382 و 1390 برای هر دو آبخوان سطحی و تحت فشار به ترتیب با 31 و 66 داده آنالیز شیمیایی از نمونه های مشترک برداشت شده، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته که داده های سال 1382 تنها برای شناسایی توزیع فضایی کیفیت آب با استفاده از تحلیل فاکتوری به کار رفته اند. دشت گنبد – گرگان در استان گلستان در شمال ایران و در منطقه مرطوب معتدل و نیمه معتدل واقع شده است. پس از توصیف آماری کلی داده های مربوط به سال های 1375 و 1390 و ترسیم نقشه های منحنی میزان برای تمامی پارامترها، نمودارهای جعبه ای برای مقایسه مقادیر متوسط و پراکندگی هر متغیر در دو سال، ترسیم و تفسیر شده اند. هم چنین نوع آب تمام نمونه ها با استفاده از روش آماری انجمن هیدرولوژی هند تعیین شده-است. از روش های گرافیکی مانند نمودار پایپر، دارو، استیف، شولر و ویل - کاکس و شاخص های کیفی جهت شناخت نوع و مطالعه کیفیت آب از لحاظ مصارف گوناگون استفاده گردیده است. در ادامه و طی تحقیقی به بررسی قابلیت شبکه های عصبی مصنوعی در پیش بینی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت گنبد - گرگان پرداخته شده است. در نهایت توزیع فضایی کیفیت آب در دشت گنبد - گرگان با استفاده از تحلیل چند متغیره فاکتوری و با تعیین سه فاکتور عمده برای آبخوان های سطحی و عمیق مشخص گردیده است. در مجموع آب زیرزمینی در هر دو آبخوان به طور کلی از نوع آب های با شوری متوسط تا زیاد و با کیفیت قابل قبول جهت مصارف شرب، کشاورزی و صنعت شناخته شده و فاکتور شوری به عنوان عامل اصلی موثر در کیفیت آب در این آبخوان ها تعیین گردیده است. هم چنین کیفیت آب، به دلیل بارش کافی، تغذیه مناسب و جنس تشکیلات زمین شناسی در طول دوره زمانی مذکور، در بیشتر موارد، مخصوصاً در مناطق شرقی و جنوبی دشت قابل قبول و مناسب ارزیابی شده است. دارا بودن عناصری با قابلیت انحلال زیاد، افزایش سطح تماس آب با رسوبات و کاهش سرعت آب زیرزمینی در این رسوبات از عوامل اصلی افزایش شوری با گذشت زمان در آبخوان سطحی دشت گنبد - گرگان می باشند. هم چنین وجود ماسه سنگ های ضخیم، همراه با بقایای گیاهی و رگه های زغالی و آهک های سازند خوش ییلاق نیز می تواند از عوامل اصلی عدم افزایش شوری در لایه های عمیق آبرفتی دامنه ای و میان دشتی به شمار آید. واژگان کلیدی: دشت گنبد – گرگان، کیفیت آب زیرزمینی، شبکه عصبی مصنوعی، تحلیل فاکتوری?